Panik Atak Anında Ne Yapmalı?

Pek çok kişi “aniden nefes alamıyorum”, “kalbim çok hızlı atıyor”, “bayılacak mıyım yoksa ölecek miyim?” düşünceleriyle ortaya çıkan bu tabloyu kalp krizi sanıyor. Fakat yaşanılan şey panik atak olabiliyor. Panik atak; beklenmedik bir anda başlayan, çok yoğun kaygı ve bedensel belirtilerle seyreden bir durumdur. Özellikle “panik atak anında ne yapılmalı?”, “panik atağı nasıl durdurabilirim?”, “panik atak geçer mi?” gibi sorular internette en sık araştırılan konular arasındadır. Panik atak kontrol altına alınabilen bir rahatsızlıktır. Hem atak sırasında yapılabilecek teknikler vardır hem de uzun vadede tedavi seçenekleri mevcuttur. Aşağıda panik atağın nedenlerini, belirtilerini, tanısını ve tedavilerini detaylı şekilde bulabilirsiniz.

Panik Atak Nedir?

Panik atak, aniden başlayan ve dakikalar içinde şiddetlenen yoğun korku, endişe ve bedensel alarm halidir. Kişi kendini sanki hayati bir tehlike altındaymış gibi hisseder. Bu esnada kalp atışı hızlanır, nefes alma zorlaşır, terleme artar ve kişi kontrolünü kaybedeceğini düşünür. Panik atak tek başına bir belirti olarak bir kez yaşanabilir, fakat bu atakların tekrarlayıcı hale gelmesi ve kişide “ya tekrar olursa?” korkusu oluşturması durumunda panik bozukluk söz konusu olabilir.

Panik atak yaşayan kişiler çok sık şu cümleyi kurar: “O kadar gerçekti ki kesin bir şeyim var sandım.” Bu, panik atağın tipik özelliğidir. Yani tehdit fiziksel olarak gerçek olmasa bile beden gerçek bir tehlike varmış gibi tepki verir. Bu yüzden panik atak yaşayan birçok kişi ilk atakta acil servise başvurur.

Panik Atak Neden Olur?

Panik atağın tek bir nedeni yoktur. Genellikle biyolojik yatkınlık, stres yükü ve düşünce biçimi bir araya geldiğinde panik atak ortaya çıkar. Sık görülen tetikleyiciler:

• Yoğun stres ve duygusal baskı: İş baskısı, ilişki sorunları, aile içi çatışmalar, kayıp yaşamak, travmatik bir olay geçirmek panik atağı tetikleyebilir.
• Beden duyumlarına aşırı odaklanma: Kalp çarpıntısını fark ettiğinde “Kalp krizi mi geçiriyorum?” diye düşünmek, bu düşüncenin kendisinin kalp hızını daha da artırmasıyla bir kısır döngü başlatabilir.
• Genetik yatkınlık: Bazı kişiler anksiyete bozukluklarına genetik olarak daha yatkındır.
• Hormonal ve biyolojik faktörler: Uykusuzluk, düzensiz beslenme, kan şekeri düşmesi, kafein fazlalığı gibi durumlar vücudu alarm moduna sokabilir.
• Madde ve uyarıcılar: Aşırı kafein, nikotin, bazı ilaçlar veya uyarıcı maddeler panik atağı tetikleyebilir.
• Geçirilmiş travmalar: Daha önce kötü bir sağlık deneyimi yaşayan kişilerde “tekrar olacak” korkusu daha kolay aktive olur.

Panik atak çoğu zaman “aniden oldu” gibi hissedilir ama genelde zemininde bir süredir biriken gerginlik vardır. Yani beden aslında uzun süre yüksek alarmda kalmış olabilir.

Panik Atak Belirtileri

Panik atak belirtileri çoğu kişide benzerdir, ancak şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Panik atak sırasında görülebilen yaygın belirtiler şunlardır:

• Kalp çarpıntısı, kalbin çok hızlı veya düzensiz attığını hissetme
• Nefes darlığı, boğuluyor gibi hissetme, derin nefes alamama
• Göğüs ağrısı veya göğüste baskı hissi (çoğu kişi bunu kalp krizi sanır)
• Terleme, titreme
• Baş dönmesi, denge kaybı, bayılacak gibi hissetme
• Mide bulantısı, karında rahatsızlık
• Eller ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma
• Sıcak basması ya da üşüme
• Gerçeklikten kopmuş gibi hissetme (“sanki etraf rüya gibi”)
• Kontrolü kaybedeceği veya çıldıracağı korkusu
• “Şu anda öleceğim” düşüncesi

Önemli nokta şu: Panik atak belirtileri çok yoğun hissettirse de atağın kendisi genellikle hayati tehlike oluşturmaz. Fakat aynı belirtiler bazı kalp-dolaşım hastalıklarında da görülebileceği için ilk kez yaşıyorsanız veya göğüs ağrınız yeni başladıysa mutlaka tıbbi değerlendirme gerekir. Bu uyarı özellikle ilk atak için önemlidir.

Panik Atak Anında Ne Yapılır?

Panik atak anında yapılabilecek bazı teknikler, atağın şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu adımlar, “panik atak nasıl geçer”, “panik atağı evde nasıl durdurabilirim” gibi sık aranan soruların pratik karşılığıdır:

1. Nefesinizi Yavaşlatın
   Panik atağın yakıtı hızlı ve yüzeysel solunumdur. Bilinçli olarak nefesi yavaşlatmak atağın zirvesini kırabilir. Basit bir teknik: 4 saniye burundan yavaşça nefes alın, 2 saniye tutun, 6 saniyede ağızdan verin. Bunu birkaç tur tekrar edin. Buradaki amaç “daha derin nefes al” değil; kontrollü ve ritmik nefes.

2. Bedeninizi Toprağa Bağlayın (Grounding Tekniği)
   Zihniniz “felaket olacak” derken bedeni şimdiye geri çağırmak işe yarar. Bulunduğunuz ortamda:

• Gördüğünüz 5 şeyi söyleyin,
• Dokunabildiğiniz 4 şeyi hissedin,
• Duyduğunuz 3 sesi fark edin,
• Kokusunu alabildiğiniz 2 şeyi bulun,
• Tadını alabildiğiniz 1 şeyi fark edin (ağız kuruluğu bile olabilir).

Bu, beynin “tehlike var” devresinden “buradayım, kontrol bende” devresine geçmesine yardım eder.

1. “Bu Bir Panik Atak” Cümlesini Kendinize Hatırlatın
   Kendinize yüksek sesle ya da içinizden şunu söyleyebilirsiniz: “Bu bir panik atak, şu an kalp krizi geçirmiyorum. Birkaç dakika içinde azalacak.” Bu cümle basit görünür ama zihinsel paniği söndürür. Panik atağın tehdit değil, bir dalga olduğunu bilmek korkuyu azaltır.

2. Kaçmak Yerine Bulunduğun Yerde Kal
   Panik atağı yaşayan birçok kişi ortamdan kaçmak ister. “Buradan çıkarsam kurtulacağım” düşüncesi kısa vadede rahatlatıcı gibi gelir ama uzun vadede atağı güçlendirir. Mümkünse güvende olduğunuz bir yerde kalın, oturun, ayaklarınızı yere basın ve dalganın geçişine izin verin. Bu, beyninize “aslında burası tehlikeli değil” mesajını öğretir.

3. Kas Gevşetme
   Omuzlarınızı yavaşça kaldırıp bırakın, çenenizi gevşetin, ellerinizi sıkıp açın. Vücut kaslarını bilinçli olarak gevşetmek sinir sistemine “tehlike geçti” sinyali verir.

Burada amaç panik atağı tamamen ‘anında yok etmek’ değil, atağın kontrolü sizdeymiş gibi hissetmenizi sağlamaktır. Bu his uzun vadede atak sıklığını ve şiddetini azaltır.

Panik Atak Tanısı Nasıl Koyulur?

Panik atak tanısı, bir uzmanın değerlendirmesiyle konur. Tanıda genellikle şu adımlar izlenir:

• Ayrıntılı hikâye (öykü) alma: Atak ne zaman başladı, ne kadar sürdü, hangi belirtiler oldu, tetikleyici bir durum var mı? “Kalbim çok hızlı attı, nefes alamadım” gibi ifadeler tanı için yol göstericidir.

• Tıbbi değerlendirme: İlk kez panik benzeri şikâyet yaşıyorsanız, özellikle göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı varsa; kalp ve solunum sistemiyle ilgili ciddi bir durumun ekarte edilmesi gerekir. Yani bazen EKG, tansiyon ölçümü, kan tetkikleri istenir. Çünkü panik atağa benzeyen ama acil tedavi gerektiren bazı fiziksel durumlar da olabilir.

• Psikiyatrik değerlendirme: Atakların tekrarlayıcı olup olmadığı, kişinin atak sonrası sürekli “tekrar olacak” korkusuyla yaşayıp yaşamadığı, sosyal hayatın etkilenip etkilenmediği sorgulanır. Bu durum varsa panik bozukluk tanısı düşünülebilir.

Kısacası “bende panik atak var mı?” sorusunun cevabı yalnızca internetteki testlerle değil, profesyonel muayene ile netleşmelidir. Çünkü hem fiziksel güvenliğin hem de ruhsal durumun doğru değerlendirilmesi gerekir.

Panik Atak Tedavisi

Panik atak tedavisi mümkündür ve iki ana eksen üzerine kurulur: psikoterapi ve gerektiğinde ilaç tedavisi.

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
   Panik atak tedavisinde en çok kullanılan yöntemlerden biridir. BDT, kişinin “kalbim hızlı atıyor = öleceğim” şeklindeki felaketleştirici düşünce döngüsünü fark etmesini ve yeniden yapılandırmasını sağlar. Bu terapi sürecinde kişi bedensel belirtileri tanımayı, tetikleyicileri anlamayı ve atağa verdiği otomatik korku tepkisini yönetmeyi öğrenir. Bir süre sonra “atak geliyor, ama yönetebilirim” güveni oluşur.

2. Nefes eğitimi ve gevşeme teknikleri
   Danışana panik atağı kontrol edebilmesi için pratik teknikler öğretilir. Bu sayede kişi acil servise koşmak yerine önce kendi kendine düzenleyici adımlar atabilir.

3. İlaç tedavisi
   Psikiyatrist tarafından gerektiğinde anksiyete kontrolüne yardımcı ilaçlar veya antidepresanlar başlanabilir. Amaç semptomları hafifletmek, atağın sıklığını ve şiddetini azaltmak ve kişinin günlük yaşamına geri dönmesini sağlamaktır. İlaçların mutlaka doktor kontrolünde kullanılması gerekir; kontrolsüz ilaç denemek doğru değildir.

4. Yaşam tarzı düzenlemeleri
   Yetersiz uyku, aşırı kafein tüketimi, düzensiz beslenme, sürekli tetikte yaşama hali (yüksek tempo, dinlenememe) panik atağı besleyebilir. Daha düzenli uyku, orta düzey egzersiz, nefes ve gevşeme pratikleri, sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi panik atağı yönetmeyi kolaylaştırır.

5. Kaçınmayı azaltma
   Panik bozuklukta kişi belli ortamlardan uzak durmaya başlar: AVM, toplu taşıma, asansör, kalabalık… Tedavi sırasında bu kaçınmalar yavaş yavaş çalışılır. Amaç “o ortam tehlikeli” inancını kırmaktır. Bu, uzun vadeli iyileşmenin kilit noktalarından biridir.

Özetle panik atak tedavisi kişiyi “atak gelmesin diye hayatını kısıtlayan” durumdan çıkarıp “atak gelse bile yönetirim” gücüne taşımayı hedefler.

SONUÇ

Panik atak, aniden geliştiği için kişiye sanki ölümcül bir şey oluyormuş hissi verebilir. Bu nedenle panik atak çoğu zaman korkutucudur ama çaresiz değildir. Panik atak belirtileri (kalp çarpıntısı, nefes darlığı, göğüs sıkışması, baş dönmesi, kontrolü kaybedecek gibi olma hissi) genellikle birkaç dakika içinde zirve yapar ve sonra sönmeye başlar. Bu dalgayı yönetmeyi öğrenmek mümkündür.

Panik atak anında ne yapılmalı sorusunun cevabı; yavaş nefes, bedeni şimdiki ana sabitleme, ortamdan kaçmak yerine güvende kalma ve “bu bir panik atak, geçecek” cümlesini hatırlamaktır. Uzun vadede ise panik atak tedavisi için profesyonel destek almak, özellikle bilişsel davranışçı terapi ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile bu döngüyü kırmak mümkündür. Erken destek almak, yaşam kalitesini belirgin şekilde yükseltir ve “atak gelecek mi?” korkusunu geri plana iter.

Psikolog

Aliye KUT

Aile & Çift Terapisi • Çocuk & Ergen Danışmanlığı • Kaygı & Depresyon • EMDR

Hakkımda Hizmetlerimiz İletişim